Κεφάλαιο 20ο : Η ζωή των ανθρώπων στην έρημο
- οι έρημοι της Γης.
- η ζωή των ανθρώπων σε αυτές
Στη Γη υπάρχουν μεγάλες αφιλόξενες άνυδρες εκτάσεις που ονομάζονται έρημοι. Καλύπτουν το 1/3 της ξηράς και βρίσκονται κυρίως κοντά στους δύο Τροπικούς (Αιγόκερου και Καρκίνου)
Στην Κεντρική Ασία βρίσκεται η έρημος Γκόμπι και η έρημος της Αραβίας. Στην Αμερική βρίσκεται η έρημος Μοχάβι (Βόρεια) και η Ατακάμα (Νότια). Στην Αυστραλία βρίσκεται η Μεγάλη Αμμώδης έρημος και στην Αφρική η γνωστότερη έρημος του κόσμου, η Σαχάρα και η λιγότερο γνωστή Καλαχάρι
Οι έρημοι δεν είναι όλες με άμμο (αμμώδεις), όπως τις έχουμε συνηθίσει κυρίως από τη Σαχάρα, αλλά έχει και ερήμους με βράχια και χαλίκια (βραχώδεις).
Στις ερήμους μπορούμε να συναντήσουμε μικρές εκτάσεις με νερό και βλάστηση, τις γνωστές οάσεις, οι οποίες δημιουργούνται από υπόγεια νερά και αποτελούν πραγματικά "νησιά" βλάστησης μέσα στις ερήμους.
Στην Κεντρική Ασία βρίσκεται η έρημος Γκόμπι και η έρημος της Αραβίας. Στην Αμερική βρίσκεται η έρημος Μοχάβι (Βόρεια) και η Ατακάμα (Νότια). Στην Αυστραλία βρίσκεται η Μεγάλη Αμμώδης έρημος και στην Αφρική η γνωστότερη έρημος του κόσμου, η Σαχάρα και η λιγότερο γνωστή Καλαχάρι
 |
| καραβάνι στη Σαχάρα |
Οι έρημοι δεν είναι όλες με άμμο (αμμώδεις), όπως τις έχουμε συνηθίσει κυρίως από τη Σαχάρα, αλλά έχει και ερήμους με βράχια και χαλίκια (βραχώδεις).
 |
| η κοιλάδα του θανάτου στην Καλιφόρνια |
 |
| "μέρος" της ερήμου Μοχάβι Πάντως χαρακτηρίζονται όλες από μεγάλη και έντονη ξηρασία, αφού οι βροχοπτώσεις είναι ελάχιστες. Το ίδιο ανάλογα "φτωχή" είναι και η χλωρίδα με την πανίδα αφού αυτές καθορίζονται κυρίως από τις βροχοπτώσεις Μια κατηγορία ερήμου είναι και η παγωμένη, γνωστή ως "πολική" έρημος. Μια τέτοια είναι και η Ανταρκτική, η μεγαλύτερη παγωμένη έρημος. |
 |
| άποψη της Ανταρκτικής ερήμου |
Εκεί συναντάμε ελάχιστα είδη φυτών, όπως η χουρμαδιά (φοίνικας), που είναι πολύ σημαντικό δέντρο για τη ζωή των κατοίκων της ερήμου. Για να εξασφαλίσει την απαραίτητη υγρασία, η χουρμαδιά, αναπτύσσει βαθιές ρίζες που φτάνουν ακόμα και 30 μέτρα βάθος. Οι κάτοικοι της περιοχής χρησιμοποιούν τους καρπούς, τα φύλλα αλλά και τον κορμό από τα γέρικα δέντρα ( τροφή, χτίσιμο σπιτιών κλπ)
όαση στη Σαχάρα
 |
| χουρμαδιές στη Σαχάρα Στις ερήμους συνήθως συναντάμε οργανισμούς που δεν έχουν ανάγκη νερού, όπως έντομα και ερπετά που κρύβονται στην άμμο και αναζητούν τροφή τη νύχτα που έχει περισσότερο δροσιά. |
 |
 |
| Ταραντούλα, αράχνη που συναντάμε σε πολλές ερήμους |
 |
| είδος σαλαμάνδρας Επίσης στις ερήμους ζουν και μερικά τρωκτικά, |
αλλά το χαρακτηριστικότερο ζώο των ερήμων είναι η καμήλα.
Οι συνθήκες διαβίωσης στις ερήμους είναι πολύ δύσκολες αφού επικρατούν μεγάλες διαφορές θερμοκρασίας μεταξύ ημέρας και νύχτας. Για παράδειγμα στην έρημο Σαχάρα την ημέρα η θερμοκρασία μπορεί να φτάσει και τους 58 β. Κελσίου ενώ τη νύχτα πολλές φορές "πέφτει" και στους -4 β.
Αυτή η διαφορά θερμοκρασίας προκαλεί συνεχή διαστολή και συστολή των πετρωμάτων, που τα θρυμματίζει. Επίσης αυτοί οι άνεμοι είναι που αλλάζουν πολύ συχνά τη μορφή ενός τόπου, αφού μετακινούν μεγάλες ποσότητες άμμου και τις αποθέτουν σε διαφορετικά σημεία, σχηματίζοντας τους αμμόλοφους.
Αυτή η διαφορά θερμοκρασίας προκαλεί συνεχή διαστολή και συστολή των πετρωμάτων, που τα θρυμματίζει. Επίσης αυτοί οι άνεμοι είναι που αλλάζουν πολύ συχνά τη μορφή ενός τόπου, αφού μετακινούν μεγάλες ποσότητες άμμου και τις αποθέτουν σε διαφορετικά σημεία, σχηματίζοντας τους αμμόλοφους.
Οι κάτοικοι που ζουν σε αυτές τις περιοχές (Βεδουίνοι) είναι σχετικά λίγοι και παραδοσιακά ήταν νομάδες, δηλαδή γυρίζουν από τόπο σε τόπο για να βοσκήσουν τα κοπάδια τους (καμήλες και αιγοπρόβατα).
Φορούν φαρδιά, ανοιχτόχρωμα ρούχα ώστε να προστατεύονται από τις υψηλές θερμοκρασίες και παίρνουν το γάλα και το δέρμα και το μαλλί από τα ζώα που εκτρέφουν.
Βέβαια σήμερα οι νομάδες ολοένα και λιγοστεύουν, αφού όλο και περισσότεροι μένουν σε πόλεις και ασχολούνται με άλλου είδους εργασίες, λιγότερο κοπιαστικές.
Κεφάλαιο 21ο : Η ζωή των ανθρώπων στις πολικές περιοχές
Οι πολικές περιοχές, όπως βλέπεις και στον παραπάνω παγκόσμιο χάρτη, βρίσκονται βορειότερα από το Βόρειο Πολικό Κύκλο και νοτιότερα από το Νότιο Πολικό Κύκλο. Συγκεκριμένα ανήκουν οι βόρειες περιοχές της Αμερικής, η Γροιλανδία, οι βόρειες ακτές της Ευρώπης και της Ασίας και η Ανταρκτική.
Στην Ανταρκτική επίσης έχουμε πολλούς πιγκουίνους, φάλαινες και φώκιες.
Στις πολικές περιοχές η διάρκεια τόσο της μέρας όσο και της νύχτας είναι έξι μήνες και ονομάζονται αντίστοιχα πολική ημέρα και πολική νύχτα. Όταν στην Αρκτική είναι μέρα στην Ανταρκτική είναι νύχτα και αντίστροφα. Αυτό συμβαίνει λόγω της κλίσης του άξονα της Γης. Έτσι ο ήλιος φωτίζει το καλοκαίρι τις βόρειες περιοχές χωρίς να δύσει και έχουμε την πολική ημέρα και αντίστροφα στο νότιο πολικό κύκλο, η πολική νύχτα επικρατεί το καλοκαίρι και η νότια πολική ημέρα το χειμώνα.
- οι πολικές περιοχές της Γης
- Πώς προσαρμόζονται οι κάτοικοι στις δύσκολες συνθήκες των πολικών περιοχών
Οι πολικές περιοχές, όπως βλέπεις και στον παραπάνω παγκόσμιο χάρτη, βρίσκονται βορειότερα από το Βόρειο Πολικό Κύκλο και νοτιότερα από το Νότιο Πολικό Κύκλο. Συγκεκριμένα ανήκουν οι βόρειες περιοχές της Αμερικής, η Γροιλανδία, οι βόρειες ακτές της Ευρώπης και της Ασίας και η Ανταρκτική.
Οι περιοχές αυτές είναι σκεπασμένες με πάγο πάντα -αφού οι ηλιακές ακτίνες πέφτουν τελείως πλάγια σε αυτές- και η θερμοκρασία είναι πολύ χαμηλή, (έως -60 β). Μάλιστα το έδαφος είναι σχεδόν πάντα παγωμένο σε βάθος. Έτσι και εδώ, όπως και στην έρημο, λίγα είναι τα φυτά και τα ζώα που μπορούν να προσαρμοστούν στις δύσκολες κλιματολογικές συνθήκες.
Συγκεκριμένα η βλάστηση που επικρατεί είναι της τούνδρας και λίγο νοτιότερα, στα όρια της εύκρατης και πολικής, της τάιγκα ενώ ζουν κυρίως τάρανδοι, πολικές αρκούδες, αλεπούδες, λαγοί και μερικά αποδημητικά πουλιά.
Στην Ανταρκτική επίσης έχουμε πολλούς πιγκουίνους, φάλαινες και φώκιες.
Στις πολικές περιοχές η διάρκεια τόσο της μέρας όσο και της νύχτας είναι έξι μήνες και ονομάζονται αντίστοιχα πολική ημέρα και πολική νύχτα. Όταν στην Αρκτική είναι μέρα στην Ανταρκτική είναι νύχτα και αντίστροφα. Αυτό συμβαίνει λόγω της κλίσης του άξονα της Γης. Έτσι ο ήλιος φωτίζει το καλοκαίρι τις βόρειες περιοχές χωρίς να δύσει και έχουμε την πολική ημέρα και αντίστροφα στο νότιο πολικό κύκλο, η πολική νύχτα επικρατεί το καλοκαίρι και η νότια πολική ημέρα το χειμώνα.
Σε αυτές τις πολικές περιοχές οι κάτοικοι είναι επίσης λίγοι. Συγκεκριμένα, στη βόρεια Ευρώπη ζουν Λάπωνες (Φινλανδία, Σουηδία, Νορβηγία, Ρωσία) και Εσκιμώοι στη νότια Γροιλανδία, στις ΒΔ ακτές της Αλάσκας και στον Καναδά (Λαμπραντόρ)
Κεφάλαιο 22ο : Η ζωή στα τροπικά δάση
- Τα τροπικά δάση της Γης
- Πώς προσαρμόζονται οι κάτοικοι στις συνθήκες αυτών των περιοχών
Οι περιοχές των τροπικών δασών βρίσκονται στη Νότια Αμερική (γύρω από τον ισημερινό), τη Βόρεια Αμερική (ανάμεσα από τον Τροπικό του Καρκίνου και τον ισημερινό), την Αφρική (κεντρική και δυτική - πάλι γύρω από τον Ισημερινό) και στην Ασία (ΝΑ Ασία - γύρω από τον Ισημερινό επίσης)
Εδώ οι συνθήκες είναι ιδανικές για να δημιουργηθούν τα φυτά, τα οποία αναπτύσσονται συνέχεια και δε χάνουν ποτέ το φύλλωμά τους. Και οι συνθήκες αυτές έχουν να κάνουν α) με την άφθονη υγρασία και τις συνεχείς βροχοπτώσεις και β) με τη θερμοκρασία, η οποία παραμένει σταθερή για όλο το χρόνο (μεταξύ 20 και 30 Β. Κελσίου)
Έτσι, τα δέντρα φθάνουν σε τεράστια ύψη, πολλές φορές και ως 50 μ., έχουν πυκνό φύλλωμα με συνέπεια οι ακτίνες του ήλιου να μην μπορούν να διεισδύσουν έως το έδαφος κι έτσι αυτό να είναι πάντα υγρό και σκεπασμένο από σάπια φύλλα. Από την αποσύνθεση αυτών των φύλλων παράγονται θρεπτικές ουσίες, οι οποίες απορροφούνται από τις ρίζες των δέντρων.
τροπικό δάσος στη ΝΑ Ασία
Τα τροπικά δάση αναλογούν στο 50% όλων των δασών του κόσμου και αναπτύσσεται σε αυτά μαζί με την πλούσια χλωρίδα και πλούσια πανίδα. Τα φυτά που ευδοκιμούν εδώ είναι κυρίως πλατύφυλλα δέντρα, τα οποία είναι αειθαλή, επίφυτα, δηλαδή φυτά που προσκολλώνται στα κλαδιά και στους κορμούς των ψηλών δέντρων, χωρίς να βλάπτουν όμως την ανάπτυξή τους και στο έδαφος λίγοι θάμνοι και πόες.
τροπικό δάσος του Αμαζονίου
Σε μεγαλύτερη απόσταση από τον Ισημερινό αναπτύσσονται φυλλοβόλα δάση και η σαβάνα. Εκεί επικρατεί μια περίοδο ξηρασίας και μια περίοδο υγρών μουσώνων, δηλαδή συνεχών βροχοπτώσεων.
Σύννεφα των μουσώνων του Ινδικού πάνω από την Καλκούτα
Τα ζώα των τροπικών περιοχών είναι πολυάριθμα και εξαρτάται από την ήπειρο που εκτείνεται η τροπική ζώνη. Στην Αφρική έχουμε κυρίως έντομα, ερπετά, πουλιά, και φυτοφάγα και σαρκοφάγα ζώα.
Οι Πυγμαίοι είναι μια φυλή που ζει στο Τροπικό δάσος της κεντρικής Αφρικής, διασκορπισμένοι σε μικρές ομάδες, επικοινωνούν με τύμπανα και χαρακτηριστικό τους γνώρισμα αποτελεί το μικρό ύψος τους (δεν ξεπερνούν το 1, 40 μ. ενώ και το βάρος τους κυμαίνεται γύρω στα 40 κιλά)
Είναι κυνηγοί και τροφοσυλλέκτες αποκλειστικά από το δάσος, γι αυτό και σέβονται πάρα πολύ το τροπικό δάσος και το προστατεύουν. Έχουν προσαρμοστεί στις δύσκολες συνθήκες του δάσους, αρκούμενοι σε πολύ λίγα αγαθά. Χρησιμοποιούν κλαδιά και φύλλα για να κατασκευάζουν τις καλύβες τους αλλά και τα άλλα καθημερινά τους αντικείμενα. Κάνουν τις δουλειές τους πολύ νωρίς το πρωί ή αργά το βράδυ, λόγω της υψηλής θερμοκρασίας αλλά και υγρασίας που επικρατεί κατά τη διάρκεια της ημέρας. Συχνά (περίπου ανά δυο μήνες), οι Πυγμαίοι μετακινούνται σε άλλες περιοχές για να εξασφαλίσουν τροφή.
Μια άλλη ιδιαίτερη φυλή είναι και οι Μπαντού. Ζουν και αυτοί στο τροπικό δάσος της Αφρικής και είναι κυρίως γεωργοί.
περιοχές που βρίσκονται οι Μπαντού
Εξαιτίας του φτωχού εδάφους των τροπικών δασών, ως προς τα θρεπτικά συστατικά, οι Μπαντού έχουν βρει ένα δικό τους τρόπο για να το καλλιεργούν. Συγκεκριμένα, για να αυξήσουν τα θρεπτικά συστατικά του εδάφους, καίνε κάθε δυο χρόνια τα δέντρα μικρών περιοχών του τροπικού δάσους. Έτσι δημιουργούνται νέες εκτάσεις που μπορούν να τις καλλιεργήσουν και στις οποίες μεταφέρουν ολόκληρο το χωριό τους. Φυτεύουν κυρίως μανιόκ (από το οποίο φτιάχνουν το ψωμί), καλαμπόκι, μπανάνες κλπ
Εδώ οι συνθήκες είναι ιδανικές για να δημιουργηθούν τα φυτά, τα οποία αναπτύσσονται συνέχεια και δε χάνουν ποτέ το φύλλωμά τους. Και οι συνθήκες αυτές έχουν να κάνουν α) με την άφθονη υγρασία και τις συνεχείς βροχοπτώσεις και β) με τη θερμοκρασία, η οποία παραμένει σταθερή για όλο το χρόνο (μεταξύ 20 και 30 Β. Κελσίου)
Έτσι, τα δέντρα φθάνουν σε τεράστια ύψη, πολλές φορές και ως 50 μ., έχουν πυκνό φύλλωμα με συνέπεια οι ακτίνες του ήλιου να μην μπορούν να διεισδύσουν έως το έδαφος κι έτσι αυτό να είναι πάντα υγρό και σκεπασμένο από σάπια φύλλα. Από την αποσύνθεση αυτών των φύλλων παράγονται θρεπτικές ουσίες, οι οποίες απορροφούνται από τις ρίζες των δέντρων.
τροπικό δάσος στη ΝΑ Ασία
Τα τροπικά δάση αναλογούν στο 50% όλων των δασών του κόσμου και αναπτύσσεται σε αυτά μαζί με την πλούσια χλωρίδα και πλούσια πανίδα. Τα φυτά που ευδοκιμούν εδώ είναι κυρίως πλατύφυλλα δέντρα, τα οποία είναι αειθαλή, επίφυτα, δηλαδή φυτά που προσκολλώνται στα κλαδιά και στους κορμούς των ψηλών δέντρων, χωρίς να βλάπτουν όμως την ανάπτυξή τους και στο έδαφος λίγοι θάμνοι και πόες.
τροπικό δάσος του Αμαζονίου
Σε μεγαλύτερη απόσταση από τον Ισημερινό αναπτύσσονται φυλλοβόλα δάση και η σαβάνα. Εκεί επικρατεί μια περίοδο ξηρασίας και μια περίοδο υγρών μουσώνων, δηλαδή συνεχών βροχοπτώσεων.
Σύννεφα των μουσώνων του Ινδικού πάνω από την Καλκούτα
Τα ζώα των τροπικών περιοχών είναι πολυάριθμα και εξαρτάται από την ήπειρο που εκτείνεται η τροπική ζώνη. Στην Αφρική έχουμε κυρίως έντομα, ερπετά, πουλιά, και φυτοφάγα και σαρκοφάγα ζώα.
Στην Αμερική επίσης συναντάμε και αετούς, παπαγάλους τουκάν, ανακόντες και βόες, ιγκουάνα κλπ
Στην Ασία πάλι συναντάμε και πιθήκους, τίγρεις, νεροβούβαλους, πυγμαία γουρούνια κλπΟι Πυγμαίοι είναι μια φυλή που ζει στο Τροπικό δάσος της κεντρικής Αφρικής, διασκορπισμένοι σε μικρές ομάδες, επικοινωνούν με τύμπανα και χαρακτηριστικό τους γνώρισμα αποτελεί το μικρό ύψος τους (δεν ξεπερνούν το 1, 40 μ. ενώ και το βάρος τους κυμαίνεται γύρω στα 40 κιλά)
Είναι κυνηγοί και τροφοσυλλέκτες αποκλειστικά από το δάσος, γι αυτό και σέβονται πάρα πολύ το τροπικό δάσος και το προστατεύουν. Έχουν προσαρμοστεί στις δύσκολες συνθήκες του δάσους, αρκούμενοι σε πολύ λίγα αγαθά. Χρησιμοποιούν κλαδιά και φύλλα για να κατασκευάζουν τις καλύβες τους αλλά και τα άλλα καθημερινά τους αντικείμενα. Κάνουν τις δουλειές τους πολύ νωρίς το πρωί ή αργά το βράδυ, λόγω της υψηλής θερμοκρασίας αλλά και υγρασίας που επικρατεί κατά τη διάρκεια της ημέρας. Συχνά (περίπου ανά δυο μήνες), οι Πυγμαίοι μετακινούνται σε άλλες περιοχές για να εξασφαλίσουν τροφή.
Μια άλλη ιδιαίτερη φυλή είναι και οι Μπαντού. Ζουν και αυτοί στο τροπικό δάσος της Αφρικής και είναι κυρίως γεωργοί.
περιοχές που βρίσκονται οι Μπαντού
Εξαιτίας του φτωχού εδάφους των τροπικών δασών, ως προς τα θρεπτικά συστατικά, οι Μπαντού έχουν βρει ένα δικό τους τρόπο για να το καλλιεργούν. Συγκεκριμένα, για να αυξήσουν τα θρεπτικά συστατικά του εδάφους, καίνε κάθε δυο χρόνια τα δέντρα μικρών περιοχών του τροπικού δάσους. Έτσι δημιουργούνται νέες εκτάσεις που μπορούν να τις καλλιεργήσουν και στις οποίες μεταφέρουν ολόκληρο το χωριό τους. Φυτεύουν κυρίως μανιόκ (από το οποίο φτιάχνουν το ψωμί), καλαμπόκι, μπανάνες κλπ
Κεφάλαιο 23: Η ζωή στις εύκρατες περιοχές
Σε αυτές τις περιοχές αναπτύσσονται η γεωργία και η κτηνοτροφία σε μεγάλη κλίμακα αφού το ήπιο κλίμα και η βλάστηση των περιοχών αυτών ευνοούν αυτές τις ανθρώπινες δραστηριότητες.
- ποιες είναι οι εύκρατες περιοχές της Γης.
- γιατί οι περισσότεροι άνθρωποι ζουν στις εύκρατες περιοχές.
Εύκρατες περιοχές είναι οι περιοχές ανάμεσα στον Τροπικό του Καρκίνου και στο Βόρειο Πολικό κύκλο (Βόρεια Εύκρατη Ζώνη) και οι περιοχές ανάμεσα στον Τροπικό του Αιγόκερω και στο Νότιο Πολικό κύκλο (Νότια Εύκρατη Ζώνη).
Σε αυτές τις περιοχές αναπτύσσονται η γεωργία και η κτηνοτροφία σε μεγάλη κλίμακα αφού το ήπιο κλίμα και η βλάστηση των περιοχών αυτών ευνοούν αυτές τις ανθρώπινες δραστηριότητες.
Η αφθονία αυ
τών των προϊόντων δίνουν μεγάλη ώθηση στο εμπόριο και ως συνέπεια παρατηρείται ολοένα και μεγαλύτερη αύξηση του πληθυσμού σε αυτές τις χώρες. Έτσι δημιουργούνται ολοένα και νέες πόλεις, κατασκευάζονται τεχνικά έργα, οι άνθρωποι μορφώνονται και ασχολούνται με την τέχνη. Προσπαθούν γενικά να βελτιώσουν τη διαβίωσή τους κάνοντας διάφορες εφευρέσεις, μιλώντας εύκολα και γρήγορα από το ένα σημείο στο άλλο της Γης με την ανάπτυξη των Μέσων Ενημέρωσης αλλά και Επικοινωνίας, ταξιδεύοντας γρήγορα και με ασφάλεια με τα σύγχρονα μέσα μεταφοράς κλπ
τών των προϊόντων δίνουν μεγάλη ώθηση στο εμπόριο και ως συνέπεια παρατηρείται ολοένα και μεγαλύτερη αύξηση του πληθυσμού σε αυτές τις χώρες. Έτσι δημιουργούνται ολοένα και νέες πόλεις, κατασκευάζονται τεχνικά έργα, οι άνθρωποι μορφώνονται και ασχολούνται με την τέχνη. Προσπαθούν γενικά να βελτιώσουν τη διαβίωσή τους κάνοντας διάφορες εφευρέσεις, μιλώντας εύκολα και γρήγορα από το ένα σημείο στο άλλο της Γης με την ανάπτυξη των Μέσων Ενημέρωσης αλλά και Επικοινωνίας, ταξιδεύοντας γρήγορα και με ασφάλεια με τα σύγχρονα μέσα μεταφοράς κλπΤαυτόχρονα όμως η εντατική εκμετάλλευση των φυσικών πρώ
των υλών
μετέβαλε το φυσικό περιβάλλον.
Η εκχέρσωση των δασών, η επέκταση των πόλεων, η ανάπτυξη της βιομηχανίας και τα μεγάλα τεχνικά έργα αλλάζουν το γήινο ανάγλυφο. Έτσι δημιουργούνται μεγάλα προβλήματα που έχουν σχέση με τη ρύπανση θαλασσών και λιμνών, το φαινόμενο του θερμοκηπίου, την τρύπα του όζοντος, το λιώσιμο των πάγων, τη λειψυδρία, την κατασκευή χωματερών, τη μείωση των φυσικών πόρων, την εξαφάνιση ζωικών και φυτικών ειδών.
των υλώνμετέβαλε το φυσικό περιβάλλον.
Η εκχέρσωση των δασών, η επέκταση των πόλεων, η ανάπτυξη της βιομηχανίας και τα μεγάλα τεχνικά έργα αλλάζουν το γήινο ανάγλυφο. Έτσι δημιουργούνται μεγάλα προβλήματα που έχουν σχέση με τη ρύπανση θαλασσών και λιμνών, το φαινόμενο του θερμοκηπίου, την τρύπα του όζοντος, το λιώσιμο των πάγων, τη λειψυδρία, την κατασκευή χωματερών, τη μείωση των φυσικών πόρων, την εξαφάνιση ζωικών και φυτικών ειδών.
